[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Stryjowie na próżno starali się upadłego tak nisko synowca po-
dz
wignąć, nie wymogli na nim nic, a zjednali sobie nienawiść żony
jego, która obawiając się, aby oni kiedy w miejsce jej synów nie doszli
do rządów, namawiać męża zaczęła na zgładzenie ich ze świata. Dłu-
gosz umieścił z tego powodu całą jej przemowę do męża wielce prze-
konywającą i dowodzącą, że koniecznie pozbyć się stryjów powinien.
NASK IFP UG
Ze zbiorów  Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG
113
Przebiegła niewiasta postawiła na swoim, Popiel udaje ciężką cho-
robę i stryjów do siebie zaprasza, a niby czując się bliskim zgonu, żąda,
aby z nim razem stypę, to jest ucztę pogrzebową odbyli.
Udawane jęki i rozpacze nad jakoby już umierającym księciem
miały być tak rozrzewniające, że  nawet posągi spiżowe zdobiące za-
mek królewski na tak rzewliwe płacze i narzekania łzawym potem
spłynęły . Te posągi spiżowe na zamku Popiela są zaprawdę rzeczą
osobliwą.
Odbyto więc ów jakiś obrzęd pogrzebowo-religijny, a potem za-
stawiono hojną biesiadę. Komedia owej choroby, rozpaczy, polecania
pozostać mającej wdową żony opiece stryjów, przeciąga się długo.  W
ciągu tych rozmów  powiada Długosz, który układa powieść swą nie
skąpiąc szczegółów  słońce poczęło blask swój usuwać z niebokręgu,
a Popiel skończył już grę całą kuglarstwa, które przebiegła żona jego
dla podejścia stryjów i panów wymyśliła. Stryjowie też i panowie do-
pełniwszy tego wszystkiego, co przy umierającym lub zmarłym książę-
ciu czynić się zwykło, czekali, według upewnienia o objawionym bo-
gów wyroku, ostatecznej zgonu chwili. Wtedy Popiel, na pożegnanie
niby ze stryjami i starszyzną, każe przez sługi podać sobie miodu, aby
przy ostatnim uścisku zatwierdzić spełnieniem czary umówione z nimi
przymierze. Miał zaś puchar złocisty, przemyślną i pracowitą robotą
ryty misternie, a podstawiony zręcznie przez królowę, w którym napój,
acz w niewielkiej ilości podany, pienił się i burzył tak, iż z połowy na-
czynia występując z szumem do góry, po zdmuchnieniu piany opadał i
wracał stopniami do równowagi, jak to widzimy na wrzącym ukropie,
gdy się spod niego ogień usunie. Napój śmiertelny wsączony do tego
pucharu podano najpierw królowi Popielowi, aby go pokosztował, a
drudzy uważali za czysty i zdrowy. Król udaje, jakoby pił do obecnych
panów, a zdmuchnąwszy pieniste bełty podnoszące się że środka na-
czynia wypróżnia je na pozór; rzeczywiście ani dotknął się usty, a tym
mniej pokosztował napoju, pozostałą zaś połowę, która mocną zapra-
wiona była trucizną, każdy ze stryjów, dając pocałowanie królowi,
spełniał po kolei .
Przywiedliśmy tu cały ten ustęp, aby o powieści Długosza dać wy-
obrażenie. Stryjowie szaleją z bólu i umierają, a Popiel śmierć tę ogła-
sza jako zasłużoną karę za zbrodnię knowaną przeciw bratankowi.
Zakazuje oprócz tego ciała ich chować, sam zaś dalej wiedzie życie
rozpustne, zastawia biesiady, zalewa się winem i wonnościami, upaja
rozkoszą. Tymczasem z trupów stryjów wylęga się mnóstwo niesły-
NASK IFP UG
Ze zbiorów  Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG
114
chane myszy, które napadają Popiele i jego rodzinę  biesiadującego
przy stole . Służba na próżno je odpędzić się stara, kupami nachodzą,
dniem i nocą nie dają im spoczynku, rzucają się nawet na odpędzające
straże, przeciskają przez nałożone dla odstraszenia ich ogniska. Popiel
chroni się na statku wśród jeziora, potem do  drewnianej wieży , ze-
wsząd wodą otoczonej, myszy płyną za łodzią, pędzą na wieżę, zjadają
dzieci w oczach rodziców, potem żonę, na ostatek Popiela, którego tak
na drobniuchne kawałeczki rozniosły, iż szczątku najmniejszego z nie-
go nie zostało. Następuje pogrzeb reszty ciał stryjów i zwołanie zjazdu
do Kruszwicy dla obioru nowego króla.
Zrodziły się tu ze współzawodnictw niezgody i zatargi, potworzyły
stronnictwa. Nie chciano nikogo z zohydzonej wybrać rodziny. Tym-
czasem sąsiedzi najazdem kraj trapili.
W takim to położeniu kraju Opatrzność znowu nastręcza, jak w kil-
ku poprzednich powieściach, człowieka niskiego, pospolitego stanu,
dla uratowania go... Piast, wedle opowiadania kronikarza, nazwany tym
imieniem dla wzrostu niskiego i krępej a silnej budowy ciała  był
człowiekiem prostych obyczajów i wrodzonej poczciwości, ubogim,
żyjącym z kawałka roli, którą uprawiał. %7łona jego, równie poczciwa,
zwała się Rzepica. Mieli tylko jednego syna.
Jeszcze za życia Popiela raz dwaj nieznani pielgrzymi na próżno
prosząc o schronienie u księcia, gdy go im odmówiono, udali się do
chaty Piasta. Tu ich gościnnie przyjęto sądkiem miodu i utuczonym
prosiakiem, które przygotowane była dla uraczenia sąsiadów zaproszo-
nych na postrzyżyny syna. Uboga ta uczta, jak w Kanie galilejskiej,
stała się cudowną pomnożeniem za sprawą pielgrzymów napoju i mię-
siwa. Synowi nadali oni imię Ziemowita. Długosz widzi w nich anio-
łów albo apostołów Jana i Pawła, gdyż sami, zapytani, mieli się tymi
nazwać imionami.
Oznajmują oni Piastowi o przyszłym jego wyborze  i upewniają,
że tłum zgłodniały zebranych na wiec nakarmi i napoi... To nakarmie-
nie i napojenie... (wielce charakterystyczne, gdy się wspomni sejmy
póz
niejsze) skłania umysły do wyboru ubogiego Piasta... Wzbrania się
on przyjąć władzę, aż nareszcie ulega wyraz
nemu zrządzeniu Opatrz-
ności.
Piast, jak ów Leszek, co suknię kazał rozwieszać swoją dla przy-
pomnienia mu ubóstwa, wziął z sobą swoje chodaki z kory dębowej
urobione, kazał je zachować w pałacu i wszystkim potomkom pokazy-
wać, aby się wyrzekli pychy i próżności...
NASK IFP UG [ Pobierz całość w formacie PDF ]