[ Pobierz całość w formacie PDF ]

25
Załoga rzymska była oblężona w twierdzy Antonią, zmuszona do kapitulacji
i zdradziecko wybita. Zob. BJ 2, 449 nn.
26
Zob. BJ 2, 433-448. Menahem, który stanął na czele stronnictwa antyrzymskie-
go, został zamordowany przez ugrupowanie rywalizujące.
27
Po 10-14 dniach ukrywania się.
28
 Czekać aż napadną"  wg rękopisu P. Inne mają lekcję:  czekać, aż odejdą".
29
Cestiusz Gallus  zarządca Syrii (63-66).
30
W 66 r. Zob. BJ 2, 499 nn.
31
Scytopolis (biblijne Bet Szean, dziś Beisan)  główne miasto Dekapolu.
32
W BJ 2, 468 Józef podaje liczbę ofiar w Scytopolis  13 000.
33
Zamordowano w tym mieście, jak mówi Józef w BJ 2, 561, 10 500 ludzi.
34
Zob. BJ 2, 466 nn; 559 nn.
35
Józefa mianował według BJ 2, 566 nn rząd wojenny w Jerozolimie strategiem
w jednym z sześciu okręgów, na które podzielono kraj, tj. w Galilei i Gamali. Zadanie
jego polegało przede wszystkim na wojskowej reorganizacji Galilei, tam gdzie w pierw-
szym rzędzie należało się spodziewać uderzenia Rzymian. M. Hengel jednak jest zdania
(Die Zeloten Leiden, Koln 1961, s. 378, przyp. 1), że Józef sam uczynił się wodzem,
gdyż chciał sobie przypisać rangę wojskową. W rzeczywistości zaś prawdopodobnie ci
 stratedzy" to byli po prostu członkowie poszczególnych delegacji wysłanych do róż-
nych okręgów.
36
Tak nazywa się on według R A; inne mają Jozar (P) i Jazor (M V).
37
Sefforis było najznaczniejszym i najsilniej obwarowanym miastem w Galilei
(zob. BJ 3, 34) położonym na zach. od jeż. Genezaret.
38
Mieszkańcy Sefforis byli do końca przyjaz
nie nastawieni do Rzymian (por. BJ 3,
30-34; 2, 511).
39
Albo:  wszelkie obawy" (pantos zam. pantas  jak sugeruje Niese).
40
Heroda Agryppy I (37-44).
41
Herodowi Agryppie II (48-100). O wspomnianym wyżej Justusie z Tyberiady
zob. Wstęp, s. 18.
42
Było to najsilniejsze stronnictwo w Tyberiadzie.
43
Miasto Tyberias leżące na płd.-zach. brzegu jeziora Genezaret założył (między
18 a 22 r.) Herod Antypas, tetrarcha Galilei, nadając mu tę nazwę na cześć cesarza Ty-
beriusza. Neron dołączył (w 54 r.) do nadanych już Agryppie II posiadłości miasta: Ty-
beriadę, Tarycheę oraz Liwias (Julias) w Zajordaniu.
44
Feliks był prokuratorem Judei w latach 52-60.
45
Por. niżej par. 88, 279, 336-367; 390-393, 410. Zob. też Wstęp s. 18.
46
Gadara  miasto w Dekapolu, leżące na płd. wsch. od jeziora Genezaret. Hip-
pos  miasto Dekapolu, położone przy płd.-wsch. krańcu jeziora Genezaret.
47
Gischala  miasto leżące w północnej części Galilei na płd. zach. od jeziora
el-Hule (Merom).
48
O Gadarze zob. wyżej przyp. 46. Gabara (czyli Garaba według Schalita)  mia-
sto leżące w górnej Galilei. Sogane (tutaj tekst wątpliwy i nazwa miejscowości niepew-
na)  gdzie indziej wieś w Gaulanitydzie. Tyr  miasto fenickie, położone na połowie
drogi między Sydonem a Ptolemaidą (Akka), było do czasów Aleksandra Wielkiego po-
tęgą morską.
49
Miasto leżało w płd. części Gaulanitydy, na wschód od jeziora Genezaret. Opis
jego BJ 4, 1-10.
50
Por. BJ 2, 556 n; 433 nn.
51
Niese upatruje w tym miejscu lukę.
52
Dosłownie:  do dzieci" naturalnie Agryppy I (jego poprzedniego pana), tj. do
Agryppy II i Bereniki. W 44 r. po śmierci ojca Agryppa II miał zaledwie 17 lat. Cesarz
Klaudiusz zamierzał mu od razu zapewnić następstwo, lecz według Józefa (Antiq. 19,
360-363) mieli mu to odradzić wyzwoleńcy i przyjaciele cesarscy ze względu na młody
wiek Agryppy. Co do jego roli w czasie wojny por. BJ 2, 335^121, 523-525 i 3, 443-
447. W wielkiej mowie Agryppy w Ksystos w Jerozolimie zawarta jest teza Józefa
o bezsensowności wojny z Rzymianami (por. wyżej par. 17-19).
53
W BJ 2, 481 nn czytamy: Noaros, lecz w 2, 247: Warus.
54
Beryt (dziś Bejrut)  miasto portowe na wybrzeżu fenickim.
55
Jest to Cezarea Nadmorska, miasto portowe w Palestynie, nazwane tak na cześć
cesarza Augusta przez Heroda Wielkiego, siedziba prokuratorów rzymskich.
56
Albo, jeśli przyjąć tekst wszystkich kodeksów (prócz R):  z powodu zbrodni %7łydów".
57
Prawdopodobnie jest to ten sam Soajmos, co wymieniony w Antiq. 14, 129, oj-
ciec tetrarchy Ptolemeusza.
58
Królestwo Agryppy zamieszkiwała ludność mieszana, złożona z %7łydów i Syryj-
czyków. Zob. BJ 3, 57.
59
Wyżyna na wschód od jeziora Genezaret, tj. Batanea i okręg Trachonitydy, była
wystawiona na napady Arabów. Dla ochrony okolicy, przez którą prowadziła droga
z Babilonu do Jerozolimy, Herod Wielki założył w Batanei kolonię %7łydów babilońskich
pod wodzą Zamarisa, dziada wymienionego tutaj Filipa (por. Antiq, 17, 23 nn.). Ekbata-
na jest jedną z twierdz zbudowanych w tej okolicy. Odmienną wersję tego opowiadania
znajdujemy w BJ 2, 481 nn.
60
W BJ 2, 481 nn. Jest tam również mowa o odwołaniu Warusa (Noarosa), ale bez
wzmianki o jego następcy Ekwusie Modiuszu (Monodiuszu  wg niektórych kode-
ksów), który jest skądinąd postacią nieznaną. Ciąg dalszy opowiadania niżej  179 n.
61
Wj 20, 4.
62
Kapella albo Kapellus jak w par. 32.
63
Wspomniana tu osobistość nie była jeszcze wymieniona. Niewątpliwie wiąże się
ona z  drugim stronnictwem, które skupiało ludzi najzupełniej pospolitych" (par. 35).
64
Dosłownie:  po zejściu" (do niżej położonej Tyberiady).
65
Decyzja ta póz
niej przysporzyła Józefowi sporo kłopotu.
66
Była to część zboża zabieranego przez Rzymian (tributum agri), a więc  zboże
cesarskie". O Janie z Gischali zob. Wstęp, s. 19 nn.
67
Por. BJ 2, 591 nn (są różnice w szczegółach).
68
Albo:  do namaszczenia się" (wg R).
69
Obcej oliwy nie wolno było używać jako niewątpliwie zabrudzonej wskutek
przechowywania jej w nieczystych naczyniach (por. Antiq. 12, 120).
70
Tj. ponad 1/2 litra. Oliwa kosztowała dziesięć razy drożej w Cezarei niż w Gi-
schali. W BJ 2, 592 jest mowa o ośmiokrotnym a nie dziesięciokrotnym zarobku.
71
Por. równoległe opowiadanie w BJ 2, 570 nn.
72
O Sefforis zob. wyżej par. 30, przyp. 37, o Gabarze par. 44, przyp. 48, Tyberiada
par. 37, przyp. 43.
73
Dosłownie:  zejść", gdyż Tyberiada była niżej położona.
74
Por. BJ 2, 614 n. y
ródła te zachowały do dzisiaj własności lecznicze.
75
Kana, miejscowość w Galilei, leżąca 14 km na północ od Nazaretu (jak sądzi
Abel) albo, jeśli jest identyczna z Kefr Kenna, 10 km na północny wschód od Naza-
retu.
76
W 572,616.
77
Według BJ 2, 614 n Jan udaje chorego i prosi listownie Józefa o wyrażenie zgo-
dy na udanie się do ciepłych z
ródeł w Tyberiadzie.
78
Po grecku trinchos znaczy: gzyms, szczyt, mur. Według BJ 2, 619:  na wzgórzu
na sześć łokci wysokim".
79
Według BJ 2, 619 o grożącym niebezpieczeństwie zaalarmowało Józefa wołanie
z tłumu.
80
Jak Józef mówi w BJ 2, 635, na jeziorze Gennesar (Genezaret) znajdowało się
230 (według rękopisów PA  330) łodzi.
81
Miasto zwykle umieszcza się ok. 8 km na południe od Tyberiady; identyfikuje
się z póz
niejszą Magdalą.
82
W czasie wojny z Rzymianami Tarychea liczyła około 40 000 mieszkańców (BJ
2, 608).
83
Albo:  co uważają za stosowne" (Thackeray).
84
Widzimy w tym ustępie echo waśni między miastami galilejskimi w wyniku ry-
walizacji między Józefem i Janem z Gischali.
85
Por. wyżej par. 30.
86
Jest to miasto nadmorskie leżące na wybrzeżu fenickim na południe od Tyru.
Opis tego w BJ 2, 188 nn.
87 [ Pobierz całość w formacie PDF ]