[ Pobierz całość w formacie PDF ]

i w trzy dni póz
niej otrzymałem numer pisma z wydrukowanym artykułem "Szkodliwi", a równocześnie list od
redaktora, w którym przyznawał, że się mocno wahał, czy artykuł ogłosić ze względu na zuchwałą jego tezę,
rozgrzeszającą z góry pewne wypadki samobójstwa,  że jednak wahaniu temu położyło kres moje naleganie i bądz
co
bądz
poważna firma autora. Redaktor czuł się jednak w obowiązku zamieścić na wstępie zastrzeżenie od redakcji
Z wielką ciekawością rzuciłem się do przeczytania artykułu. Była w nim przytoczona cała nasza rozmowa, był
przytoczony fakt owego pacjenta uleczonego z manii samobójczej, który stał się potem mordercą, a dalej zwięzły,
jasny traktacik o chorobach nerwowych. Autor dochodził w nim do re
zultatu, że choroby te przybierają nieraz charakter niebezpieczny dla ogółu, tem groz
niejszy, że nie dostrzegalny
prawie i nie wybijający się na zewnątrz, że chory umie taić się zręcznie ze zbrodniczymi zamiarami swymi, a często
sam nie zdaje sobie z nich w pełnej mierze sprawy, uważając owe zamiary za wewnętrzne pokuszenia, które on w
każdej chwili siłą woli stłumić i pokonać potrafi. Tymczasem owa siła woli z każdym dniem słabnie, wreszcie zanika i
chory nagle staje się  zbrodniarzem. Są jednak wypadki  twierdził autor artykułu,  w których chory taki jest
świadom swego stanu i wie, że staje się. że się stać może "szkodliwym". Jeśli taka świadomość zakiełkuje w jego
sumieniu, co ma uczynić?  Wobec tego pytania, autor tak mniej więcej kończył: "Samobójstwo jest wielkim
występkiem, jeśli nie jest szałem. To jest dla mnie niewątpliwą rzeczą, nie wymagającą zresztą uzasadnienia, bo
sprzeciwiającą się prawom natury. W jednym, jedynym wypadku świadomości, że się jest "szkodliwym",
niebezpiecznym dla życia moralnego lub fizycznego innych, w jedynym tym wypadku sądzę, że samobójca, niszcząc
własne "szkodliwe" istnienie, zasługuje na przebaczenie u Boga a współczucie u bliz
nich".
Artykuł przeczytałem jednym tchem: pisany był świetnie, z ogromnym rozmachem Czynił głębokie wrażenie i piękną
formą i siłą przekonania, chociaż wydał mi się paradoksalnym. Z
wiadomość tego rodzaju u chorego nie zdała mi się
być prawdopodobną, a gdyby nawet i "zakiełkowała" w umyśle czy sumieniu pacjenta, to zkądże dowód, że nie była
sama wytworem choroby, majakiem wyobraz
ni rozstrojonych nerwów?... Czyż chory mógł być w tym wypadku
własnym swoim sędzią i  katem?
Jeszcze byłem pod wrażeniem tego artykułu, gdy mi doręczono telegram:
"Wczoraj (a zatem w kilka godzin po ukazaniu się artykułu) dr. X. odebrał sobie życie wystrzałem z rewolweru w
serce".
Uczuł się "szkodliwym" i wykonał na sobie wyrok bez wahania. Mogła go złudzić wyobraz
nia, w każdym jednak razie
motyw był szlachetny a nie ulegała wątpieniu choroba, która głębokie budzi współczucie. Współczucie innego zupełnie
rodzaju niż to, które w wypadku owych uczniów tarnopolskich zwraca się chyba wyłącznie tylko do okrutnie
dotkniętych rodziców.
Z
MIECH I A
ZA.
BAJKA.
Szedł Z
miech przez Polskę i huczał.
Roztrącał przechodniów śmiało, a nawet zuchwale, albowiem czuł, że go każdy chętnie wita. Więc pozwalał sobie
żarty stroić i szydzić, a nieraz cynicznym się okazywał.
I wszystko mu uchodziło...
Aż wtem, widzi, naprzeciwko idzie  A
za. Bardzo była wielka, a jeszcze bardziej boleściwa.
Rozstępowano się przed nią i uciekano.
Lecz Z
miech zastąpił jej drogę i rzekł:
 Po co ty ciągle włóczysz się po ziemi polskiej, stara wiedz
mo?! Za dawnych lat, za bardzo dawnych: bo jeszcze za
saskich,  myślałem  Boże odpuść!  ożenić się z tobą i godziłem się nieraz, albowiem gdym był pijan, to mi
stawałaś w oczach... Ale teraz ciebie nie cierpię! Ty bo na tej ziemi za
gniez
dziłaś się i dyabło mi zawadzasz... Idz
precz!
A
za zaś spojrzała na niego oczyma, z których biły blaski krwawo brylantowe, i odparła łagodnie:
 Z ciebie byłby dobry chłop, Z
miechu, gdybyś zawsze miał rozum i znał miarę... Jabym sama rada odejść już z tej
ziemi i ustąpić ci miejsca... Ale nie mogę! nie mogę!.. Więzi mnie tu niedola ciężka. A i twoja własna lekkomyślność
zatrzymuje mnie nieraz... Umiej bo ty wczas zniknąć, nie bałamuć ludzi, nie rozpraszaj myśli poważnych, nie odciągaj
od pracy, nie; osłabiaj woli, nie napawaj szyderstwem lub cynizmem; bądz
pogodą nie swawolą, bądz
otuchą nie
rozstrojem, bądz
promieniem a nie błyskiem, równowagą nie zboczeniem! Ja zaś chętnie wówczas rozpłynę się w tem
morzu łez, które na tej ziemi z dawna powstało... A bogdajbyś ty je osuszył!...
Z
miech opuścił czerwony nos na kwintę i zamilkł. [ Pobierz całość w formacie PDF ]