[ Pobierz całość w formacie PDF ]

tzn.
w łonie matki, w czasie porodu i w pierwszych miesiącach życia),
które
powodują zmiany w centralnym układzie nerwowym. Mogą to być
zmiany trwałe w postaci niedoksztafcenia lub uszkodzenia
struktury
mózgu. Są one zlokalizowane gtównie w lewej pótkuli w okolicach
związanych z mową i mają ograniczony zakres (mikrouszkodzenia).
Mogą to też być zmiany nietrwałe w postaci niedojrzałości tkanki
mózgowej wskutek zwolnionego tempa dojrzewania okolic mózgu,
związanych z czytaniem i pisaniem i nietypowego modelu asymetrii
32
funkcjonalnej mózgu. Gdy mówimy w definicji dysleksji o
konstytucjo-
V Crynniki patogenne - crynniki, które oddziaływając na centralny
układ nerwowy
powodują zaburcenia jego funkcjonowania, w niektórych prrypadkach
uszkodzenia
układu nerwowego.
50 ' 51
nalnym uwarunkowaniu dysleksji, mamy na myśli właśnie te trwałe lub
nietrwałe zmiany w okolicach mózgu, związanych z mową, które mają
charakter wrodzony (etiologia genetyczna lub organiczna z okresu
okotoporodowego). Zmiany strukturalne stanowią podłoże zaburzeń
funkcjonalnych: funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych i ich
integracji, jak i zaburzeń funkcji językowych. lateralizacji i
orientacji w
schemacie ciała i przestrzeni. Zaburzenia tych prostszych
funkcji i ich
integracji są bezpośrednią przyczyna zaburzer czynności złożonych
jakimi są czytanie i pisanie. Zaburzenia tunky percepcyjnych i
motory-
cznych mogą występować w izolacji (np. w badaniu dziecka stwierdza
się wyłącznie parcjalne zaburzenia percepcji wzrokowej) lub jedno-
cześnie (np. zaburzona jest percepcja i motoryka). Często
towarzyszą
im zaburzenia lateralizacji i orientacji w schemacie ciała i
przestrzeni.
Tak więc pierwotne przyczyny dysleksji (etiologia) są różnorakie,
mogą występować wskutek działania pojedynczego czynnika lub
grupy czynników patogennych. Podobnie i wtórne przyczyny dysleksji
mogą być różnorodne, ponieważ zachodzą różne konfiguracje zabu-
rzeń prostszych funkcji (może to być dysfunkcja o małym zakresie lub
dysfunkcje sprzężone o szerokim zakresie), które w konsekwencji
prowadzą do zaburzeń złożonych czynności czytania i pisania. Tak
więc zarówno etiologia, jak i patomechanizmy są różnorodne i - co
należy podkreślić - nie do końca poznane. Wiele z przytoczonych
poglądów ma status hipotezy.
8. Co oznacza określenie: 'obszar zaburzeń' lub "sprzężone zabu-
rzenia"?
Chodzi tu o zakres dysfunkcji warunkujących dysleksję. Bywa, że
zakres ten jest wąski, a zaburzenia wybiórczo dotyczą tylko jednej
funkcji uczestniczącej w procesie czytania i pisania. Np.
stwierdza się
opóz
nienie rozwoju ruchowego rąk (zaburzenie fragmentaryczne), co
jest przyczyną niskiego poziomu rysunku i pisma, czyli
dysgrafii. Mogą
to być jednak zaburzenia rozwoju całej sfery motoryki (zaburzenia
parcjalne).
W przypadkach cięższych trudności w czytaniu i pisaniu zwykle
mamy do czynienia ze sprzężonymi zaburzeniami kilku funkcji, np.
percepcji wzrokowej, słuchowej i motoryki, a więc z szerokim
33
obsza-
rem zaburzeń.
9. W jakich przypadkach trudności w czytaniu i pisaniu są mniej
nasilone?
Badacze wskazują, że dotyczy to prrypadków o etioogii dziedzicz-
nej i tych, w których zachodzą dysfunkcje o wąskim zakresie. Cięższe
przypadki uwarunkowane są organicznie, a ich podłożem są zaburze-
nia sprzężone.
10. Czy w związku z różnymi patomechanizmami dysleksji rozwojo-
wej można mówić o różnych typach dysleksji?
Tak, lecz trudno byłoby wymienić wszystkie typy dysleksji, ponie-
waż istnieje wiele klasyfikacji, proponowanych przez różnych
autorów.
Najczęściej jednak wymienia się'dysleksję typu wzrokowego', u której
podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej, powiązane z
zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i
wzrokowo-przestrzen-
nej. Równie często wymienia się'dysleksję typu słuchowego', uwarun-
kowaną zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dz
więków mowy, [ Pobierz całość w formacie PDF ]