[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Goring wykorzystał swe niesłychane wpływy i mo\
liwości, by znacznie
ją powiększyć podczas wojny. Magazyny Jeu de Paume traktował tak,
jakby to było jego prywatne muzeum.
Isherwood opró\
nił kieliszek i zamówił następny.
- Goring był chciwym sukinsynem. Ukradł ponad sześćset
obrazów tylko z Jeu de Paume, lecz doło\
ył wszelkich starań, aby z
dokumentów wynikało, \
e wszystkie dzieła zakupił, a nie zagrabił.
Jeśli Goring zapragnął jakiegoś płótna, zlecał wykonanie odpowiedniej
wyceny i kupował prace po \
ałośnie niskich cenach, ustalonych przez
starannie dobranego fonctionnaire* [Fonctionnaire (fr.) - urzędnik.].
Potem natychmiast je zagarniał, obiecując przesłać pieniądze na
specjalny rachunek ERR. W rzeczywistości wcale nie płacił za obrazy
wywiezione z Pary\
a.
- Czy trafiły w końcu do Carinhall?
- Część, nie wszystkie. Goring podzielał pogardę Hitlera dla
sztuki współczesnej i impresjonistów, ale wiedział, \
e takie dzieła
mo\
na sprzedać lub wymienić na coś bli\
szego jego upodobaniom. Jedną
z transakcji agenci Goringa przeprowadzili we Włoszech. W zamian za
siedmiu włoskich starych mistrzów i parę innych objets d art* [Objets
d art (fr.) - dzieła sztuki.] Goring oddał dziewięć obrazów
skradzionych z Jeu de Paume, pośród nich van Gogha, Degasa,
Cezanne a, Renoira i Moneta. Zrabowano je z \
ydowskich galerii i
kolekcji. Goring dokonał kilku podobnych wymian z marszandami
szwajcarskimi.
- Opowiedz mi o wątku szwajcarskim.
- Dzięki neutralności państwa marszandzi i kolekcjonerzy ze
Szwajcarii zyskali niezwykłą mo\
liwość zbicia majątku na grabie\
y
Pary\
a. Szwajcarzy mogli przemieszczać się niemal po całej Europie, a
frank szwajcarski był jedyną walutą akceptowaną przez wszystkie kraje
na świecie. Poza tym nale\
y pamiętać o tym, \
e miasta takie jak
Zurych potę\
nie się wzbogaciły na kolaboracji z Hitlerem. W Pary\
u
kupowano zrabowane arcydzieła, lecz potem kierowano je do Zurychu,
Lucerny i Genewy.
- Między innymi po to, aby je ukryć?
- Rzecz jasna. Prawo tajemnicy bankowej sprawiło, \
e
Szwajcaria stała się naturalnym miejscem zwózki skradzionych dzieł
sztuki. Sprzyjały temu równie\
prawa dotyczące przejmowania
przedmiotów pochodzących z rabunku.
- Mo\
esz mi przybli\
yć te prawa?
- To prawdziwy majstersztyk, przesiąknięty szwajcarską
hipokryzją. Przykładowo: jeśli ktoś w dobrej wierze wejdzie w
posiadanie jakiegoś przedmiotu, a ten będzie pochodził z kradzie\
y,
wówczas po pięciu latach od chwili nabycia przedmiot staje się
prawowitą własnością nabywcy.
- Niesłychanie wygodne prawo.
- Zaraz, to nie koniec. Jeśli marszand nabędzie kradzione
dzieło sztuki, na prawowitym właścicielu cią\
y obowiązek wypłacenia
marszandowi rekompensaty w wysokości równej cenie dzieła, o ile
właściciel zamierza domagać się zwrócenia mu jego własnego obrazu.
- A zatem szwajcarscy marszandzi i kolekcjonerzy mogli
kupować kradzione prace bez obawy, \
e naruszają prawo lub \
e grozi im
utrata pieniędzy?
- Właśnie tak.
- A co się stało po wojnie?
- Alianci skierowali do Szwajcarii eksperta w dziedzinie
dzieł sztuki, Douglasa Coopera, który miał ustalić prawdę o skali
kradzie\
y. Cooper dowiódł, \
e podczas wojny setki, jeśli nie tysiące
zrabowanych arcydzieł trafiło w ręce szwajcarskie. Twierdził, \
e
wiele z nich ukryto w skarbcach banków i strze\
onych magazynach. Paul
Rosenberg pojechał do Szwajcarii, aby na miejscu osobiście zapoznać
się z sytuacją. W jednej z galerii w Zurychu zaproponowano mu kupno
Matisse a skradzionego z jego własnej kolekcji.
- Interesujące - przyznał Gabriel. - A co na to władze
Szwajcarii?
- Aliantów zapewniono, \
e rząd nawią\
e z nimi współpracę w
trakcie czynności dochodzeniowych. Ponadto Szwajcarzy obiecali, \
e
zamro\
ą wszystkie aktywa niemieckie, które pojawiły się w ich kraju
podczas wojny, a dodatkowo przeprowadzą ogólnopaństwowy spis
wszystkich takich aktywów. śadnego z tych zobowiązań nie dotrzymano.
Douglas Cooper zaproponował, \
eby cofać licencje marszandom
handlującym zrabowanymi dziełami sztuki. Władze Szwajcarii odrzuciły
jego sugestię. Niedługo potem Szwajcarska Federacja Handlu Dziełami
Sztuki nakazała swoim członkom, by nie współpracowali z Cooperem.
Krótko mówiąc, szwajcarski rząd zrobił to, co zawsze. Ukrył swoje
firmy i obywateli przed oczyma cudzoziemców.
- Czy marszandzi, tacy jak na przykład Paul Rosenberg,
podejmowali próby odzyskania swojej własności na drodze sądowej?
- Kilku skierowało sprawy do sądu, lecz spotkali się z
ogromnymi trudnościami proceduralnymi. Szwajcarzy znacznie opóz
niają
tego typu rozprawy, dodatkowo \
ądając od cudzoziemców sporych
pieniędzy za ich prowadzenie. W ten sposób chronią własnych
obywateli. W ostateczności zwykle ustalano, \
e obywatele szwajcarscy
nabywali określone dzieła sztuki w dobrej wierze. Poza tym musisz
pamiętać, \
e najwięcej prac naziści ukradli w 1940 roku. A w roku
1945, zgodnie z zasadą przejęcia praw do kradzionego przedmiotu po
pięciu latach od wejścia w jego posiadanie, prawowici właściciele nie
mogli ju\
się domagać przekazania im ich własności. W rezultacie
większość powodów opuszczała sądy z pustymi rękami.
- Jak myślisz, czy jakieś zrabowane dzieła sztuki wcią\

znajdują się w Szwajcarii?
- Sądzę, \
e bardzo du\
o. Z tego, co od ciebie usłyszałem,
wnioskuję, \
e część skradzionych obrazów pozostaje w rękach Augustusa
Rolfego.
- Ju\
nie.
 Isherwood dopił wino i zapatrzył się w ogień.
- Chyba nadszedł czas, abyś ty mi coś wyjaśnił, Gabriel.
Opowiedz mi wszystko po kolei. I tym razem powstrzymaj się od
kłamstw. Jestem za stary, \
eby mnie wpuszczać w maliny.
Deszcz wcią\
padał. Wracając do galerii, schronili się pod
parasolem Isherwooda, niczym \
ałobnicy w kondukcie. Wcześniej Gabriel [ Pobierz całość w formacie PDF ]